Κείμενο: Ηλέκτρα Φατούρου
Φωτογραφίες: Παναγιώτης Σαρρής
Αρχέγονα δάση. Μαγικές ορθοπλαγιές. Παραμυθένια μονοπάτια και υδάτινοι σχηματισμοί. Στο πολυτιμότερο οικοσύστημα Ελλάδας και Βαλκανίων, μοναδικός αυτοσκοπός η θεϊκή ομορφιά της άγριας ζωής.
Λένε ότι το 77% του νομού Δράμας είναι βουνά. Ε, εδώ είναι το πιο «ζουμερό» τους κομμάτι.
Σκέψου συμπαγή δασικά συμπλέγματα να καταπίνουν τα υψόμετρα της Κεντρικής Ροδόπης.
Σκέψου καταρράκτες να χύνονται με ορμή από πανύψηλους βραχώδεις σχηματισμούς και στα πόδια τους να σχηματίζουν ακύμαντες βάθρες.
Σκέψου χαράδρες, κοιλάδες και παγωμένα ορεινά ποτάμια. Φαντάσου τον Νέστο να φιδογυρίζει, να μπλέκει τη μεγαλοσύνη του με δεκάδες χειμάρρους, τη δύναμή τους να ενώνεται, να συνεχίζει ένα αέναο ταξίδι.
Σκέψου όλα τα χρώματα της ίριδας να λαμπυρίζουν πάνω σε πολυσχιδή φυλλώματα. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι κάθε νέα αρτηρία πλήττει το οικοσύστημα με σημαντικές επιπτώσεις για τη φύση.
Σκέψου τις πεσμένες φορεσιές να πλέκουν χρυσοκόκκινα χαλιά σε κάθε σου βήμα.
Σκέψου ανθρώπους ορεσίβιους, γλυκείς, αυθεντικούς, που έχουν μάθει να ζουν αγκαλιά με τη μασίνα, την ποτισμένη υγρασία, το ψιλόβροχο, τα καβάκια και τους «παππούδες» – αυτά τα γηραιά θηριώδη δέντρα των εκατοντάδων ετών.
Σκέψου τους υλοτόμους να περιδιαβαίνουν τα δάση σαν τα κατσίκια, αυτοί κι αν είναι στο φυσικό τους περιβάλλον. Τους καλλιτέχνες που ψάχνουν τη γαλήνη και την έμπνευση στα αδιατάρακτα παρθένα δάση και στην άγρια ζωή.
Σκέψου το Παρανέστι που σε εισάγει στη φαντασμαγορική πλάση που μόνο η φύση ξέρει να φτιάχνει και να συντηρεί. Δες την πραγματικότητα στον βασιλιά της Κεντρικής Ροδόπης. Ελα στο Φρακτό.
Φύση και υγρασία αγκαλιάζουν τα ερείπια του Αχλαδοχωρίου
Στα σύνορα με τη Βουλγαρία, στο πιο αραιοκατοικημένο (ανατολικό) κομμάτι του νομού Δράμας, απαρνείσαι τα «ανθρώπινα». Ο χάρτης γεμίζει από «ερείπια», αγροκτηνοτροφικούς οικισμούς που ενίοτε κατοικούνται, δασικές διαδρομές που γεμίζουν φυσιολάτρες, γεφύρια που στεφανώνουν απάτητες εδώ και χρόνια οδούς και εκατοντάδες βατά ή «άβατα» μονοπάτια. Το φθινόπωρο τρέχεις σε μαραθωνίους, κάνεις ποδηλατάδες. Ολο τον υπόλοιπο χρόνο παίρνεις ενέργεια.
Τα νερά του Νέστου πηγάζουν από τη Βουλγαρία, μπαίνουν στη Δράμα, διασχίζουν τον ορεινό όγκο της δυτικής Ροδόπης και χύνονται στο Θρακικό Πέλαγος. Κάπου στην αρχή τους, το ανθρώπινο χέρι έφτιαξε ένα τεχνικό έργο που όμοιό του δεν υπάρχει στα Βαλκάνια.
Τα δύο γιγάντια υδροηλεκτρικά έργα του Θησαυρού και της Πλατανόβρυσης παρεμβάλλονται στο υγρό υπερθέαμα 25 χλμ. μακριά από’ το Παρανέστι. Και τα δύο εν λειτουργία από την περίοδο 1998-99, αποδίδουν ετήσια ισχύ 240 GWh και 440 GWh αντίστοιχα και αποτελούν τα μόνα οικοδομήματα σε μια τεράστια έκταση.
Το φράγμα Θησαυρού, το μεγαλύτερο σε όγκο χωμάτινο φράγμα που κατασκευάστηκε ποτέ σε Ελλάδα και Βαλκάνια, έχει ύψος 175 μ. και η επιφάνεια της λίμνης που δημιουργεί αγγίζει τα 18 τετραγωνικά χιλιόμετρα.
Συνεχίζεις «μέσα» του και (20 χλμ. χωματόδρομου αργότερα) φτάνεις στο Σιδηρόνερο· από κει στο Δάσος Ελατιάς.
Δυστυχώς, ο δρόμος που δείχνουν οι χάρτες να διασχίζει το Φράγμα Πλατανόβρυσης, και να περνά στην «αντίπερα όχθη», στον δρόμο Παρανεστίου-Θερμιών-Φρακτού, δεν είναι προσβάσιμος. Τον κλείνουν τα συρματοπλέγματα της ΔΕΗ.
Πας απ’ τα σίγουρα. Αδριανή, Νικηφόρος, Πτελέα τα χωριά «του κάμπου». Ξεφτισμένα αρχοντικά που σε πείσμα του χρόνου στέκουν, υπέροχοι σιδηροδρομικοί σταθμοί που κάποτε έσφυζαν από ζωή, λαογραφικά και εκκλησίες με θέα στα φιόρδ του Νέστου δείχνουν πως κάποτε η περιοχή άκμαζε. Στην ακρόπολη της Πλατανιάς τα χνάρια προϊστορικής κατοίκησης μαρτυρούν τη στρατηγική σημασία που είχαν τα εν λόγω περάσματα από τα αρχαία χρόνια.
Αλλο βάρος τώρα επωμίζονται. Στο πρώην δημοτικό σχολείο στο Μεσοχώρι παίρνεις πληροφορίες από τον Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Οροσειράς Ροδόπης. Το ΕΠΟΡ καταλαμβάνει έκταση 1.731.150 στρ. από την περιοχή του Κ. Νευροκοπίου έως την περιοχή του Δημαρίου Ξάνθης και νότια τις βορειανατολικές πλαγιές του Φαλακρού και τον ποταμό Νέστο.
Το Φαλακρό, το Δάσος Ελατιάς, το Δάσος Σημύδας, τα Δάση Στάμνας – Λεπίδα, όλα εδώ υπάγονται. Και το Φρακτό, το Παρθένο Δάσος Παρανεστίου. Το 17.150 στρ. Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης που δεν διαταράχθηκε από τον άνθρωπο εδώ και 500 χρόνια. Το σπουδαιότερο δασικό σύμπλεγμα της χώρας και ένα από τα πολυτιμότερα οικοσυστήματα της Ευρώπης. Η «Ζαγκραντένια», που από το 1980 τελεί υπό καθεστώς απόλυτης προστασίας. Ο «φραγμένος τόπος» στα σλάβικα, φραγμένος από βουνά.
Συννεφιασμένος, συγκλονιστικός «Κήπος των Βράχων». Πίσω από τους επιβλητικούς γεωλογικούς σχηματισμούς κρύβεται το Φρακτό
Πλούτος καταρρακτών
Μια επιπλέον γνωριμία γίνεται στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Παρανεστίου, η εξοικείωση με τη χλωρίδα και την πανίδα, τις σχέσεις που αναπτύχθηκαν μετά από αιώνες συμβίωσης ανάμεσα σε άνθρωπο και γη. Στο παραποτάμιο πέρασμα εφοδιάζεσαι με βενζίνη και τα λοιπά απαραίτητα. Αλλο «πολιτισμό» δεν θα συναντήσεις.
Και ύστερα παίρνεις τα βουνά. Βάζεις πλώρη για τη σιδερένια γέφυρα του Θόλου. Η κλασική πορεία θα σε φέρει αντιμέτωπο με τρεις μεγαλοπρεπείς καταρράκτες.
Ο Ανω Θόλος παρεμβάλλεται λίγο νοτιότερα. Καπνο-αγροκτηνοτροφικό χωριό άλλοτε, εγκαταλείφθηκε σταδιακά απ’ τους κατοίκους του, άδειασε πέρα από 3 νοματαίους (κτηνοτρόφους) και την εκκλησιά τους στα μεταπολεμικά χρόνια.
Παίρνεις στο κατόπι τη βόρεια όχθη του Αρκουδορέματος. Η βλάστηση οργιάζει, ο ήχος του νερού είναι πάντα δίπλα σου, σε αφήνει μόνο στην παράκαμψη για Πρασινάδα. Εκεί, υποκλίνεσαι στην αγριάδα του τοπίου που αγκαλιάζει το μετέωρο μοναστήρι Μεταμορφώσεως του Σωτήρος και πισωγυρίζεις, ακολουθείς ξανά τη συνεχή ροή.
Στη βάση του πιο εύκολα προσβάσιμου καταρράκτη της Αγίας Βαρβάρας, το καλοκαίρι «βουτάς» στη λίμνη που σχηματίζεται μετά από 300 μ. περπάτημα.
Αγριοκερασιές, βελανιδιές και ένα στρώμα από ανεμώνες προλογίζουν το υδάτινο υπερθέαμα, οι ξύλινοι πάγκοι φτιάχνουν έναν καθωσπρέπει χώρο αναψυχής.
Συνεχίζεις για Διπόταμα. Εκεί που συναντιούνται δυο ρέματα. Εκεί όπου μέχρι το ’60 υπήρχε πραγματικός οικισμός. Κοντά στα ερείπια της Ποταμιάς οι ταμπέλες δείχνουν τον δρόμο για μία «θολωτή γέφυρα βυζαντινού τύπου». Λίγα μέτρα παραπέρα, ένα ξωκλήσι αφιερώνεται στο Αγιο Πνεύμα και υποδέχεται τους πιστούς.
Βορειότερα, στην επικράτεια πια του Δάσους Λεπίδα, ο ομώνυμος καταρράκτης φανερώνεται μετά από 700 μ. καθόδου μέσα σε ένα τοπίο πλασμένο από οξιές και βελανιδιές. Το μονοπάτι είναι περισσότερο απότομο, παρ’ όλα αυτά οι υδάτινοι πίδακες του ρέματος Τσουκάλι αξίζουν 100% την προσπάθεια.
Από αυτό το σημείο έχεις τη δυνατότητα να συνεχίσεις ανατολικά για 10 χλμ. έως το Μεγάλο Λιβάδι, το πνιγμένο στα λουλούδια την άνοιξη οροπέδιο πεύκης κοντά στα σύνορα με τη Βουλγαρία. Ψάχνεις αν θες και τον περισσότερο δυσεύρετο καταρράκτη του Σκοτεινού, αλλιώς γυρνάς εκεί που ενώνονται Τσουκάλι και Αρκουδόρεμα, αναζητάς τον μεγαλύτερο της Ροδόπης, τον καταρράκτη Τραχωνίου (ή Λειβαδίτη).
Ο συγκεκριμένος εντοπίζεται στα σύνορα Δράμας – Ξάνθης, διεκδικείται και απ’ τους δύο νομούς (γι’ αυτό και τα δύο ονόματα), είναι προσβάσιμος και από τις δύο πλευρές, μα από τη μεριά της Θράκης αναγκάζεσαι σε ένα πολύ μεγαλύτερο πεζοπορικό μονοπάτι.
Στην εδώ διαδρομή, καλύπτεις με 4Χ4 τα 7 χλμ. δύσβατου χωματόδρομου και βαδίζεις τα τελευταία 300 μ. πλαισιωμένος από λυγερόκορμες, κοκκινόξανθες οξιές. Το (εντελώς) παραμυθένιο σκηνικό αποκαλύπτει το 40 μ. ύψους θαύμα της φύσης να χύνεται από τη σχισμή ενός υπέρμετρου βράχου· τον χειμώνα παγώνει, φτιάχνει περίτεχνα γλυπτά.
Στο ιερό των δασών
Επιστροφή στη γέφυρα του Θόλου, ανάβαση μέσω ασφαλτόδρομου στα Θερμιά (τη γνωστή παραγκούπολη που έκλεισε μέσα της τις θερμές ιαματικές πηγές) και από κει, μέσω χωματόδρομου, τέλος δρόμου στο Φρακτό. Αν φτάσεις εδώ (70 χλμ. από το Παρανέστι) η διανυκτέρευση επιβάλλεται και γίνεται ύστερα από συνεννόηση με το Δασαρχείο Δράμας (1η Ιουλίου έως 30 Νοεμβρίου) στο ομώνυμο δασικό εργοτάξιο.
Η μυθική άκρη της παρανέστιας γης ξακρίζει τα σύνορα και εκτείνεται για 120.750 στρ. Συνορεύει (δυτικά) με το Δάσος Ελατιάς -στο οποίο καταλήγεις μέσω της διασταύρωσης «Ζ»-, και στρώνεται από ένα μεικτό, πανύψηλο δάσος οξιάς, πεύκης, βελανιδιών, ελάτης, ερυθρελάτης και σημύδας, το οποίο φύεται κάτω από την ψηλότερη κορυφή της Κεντρικής Ροδόπης.
Πάνω από 100 είδη πουλιών και 32 είδη θηλαστικών (η καφέ αρκούδα και το αγριόγιδο είναι τα σημαντικότερα) συνθέτουν το πιο άγριο οικοσύστημα της χώρας. Τα πολλά ρέματα σχηματίζουν καταρράκτες και μέσω οριοθετημένων μονοπατιών, χρήζουν ανακάλυψης.
Η χαράδρα του αγριόγιδου θεωρείται η πιο άγρια περιοχή του Φρακτού
Διασημότερα όλων, η διαδρομή για τους καταρράκτες του Αχλαδορέματος και τα ερείπια του Αχλαδοχωρίου, η θέση «Πανόραμα» που επιβλέπει τις ορθοπλαγιές που σχηματίζουν τον «Κήπο των Βράχων» και τα πέτρινα γεφύρια του Φαρασινού ρέματος. Στο Παρθένο επιτρέπεται μόνο η επιστημονική έρευνα και η είσοδος επιτυγχάνεται μέσω άδειας από το Υπουργείο Περιβάλλοντος.
Ο,τι κι αν κάνεις πάντως, όσο κι αν κάτσεις, η εμπειρία είναι αδιαμφισβήτητη. Οι μνήμες θα σε συντροφεύουν μια ζωή και θα σιγουρέψουν την επιστροφή σου.
Ισως γιατί πέρα από τον απρόσμενο φυσικό πλούτο, πέρα απ’ τα βουλιαγμένα στην ομίχλη ξυπνήματα, πέρα απ’ τις ονειρικές πεζοπορίες, είναι και οι αβγόφετες που έφτιαχνες για πρωινό, τα μαζέματα γύρω απ’ τη σόμπα, οι «τσακωμοί» για τα ανοιχτά παράθυρα στην κοινή αίθουσα του εργοταξίου (εξαιτίας των καπνιστών), το αναπάντεχο «δέσιμο» όλων όσων επέλεξαν να ζήσουν ένα κομμάτι της ζωής τους σ’ αυτό το μαγικό «χωριό».
Η δασοφύλακας, οι υλοτόμοι, οι ερευνητές, οι απλοί επισκέπτες που πραγματικά δεν φαντάζονταν τι τους περιμένει. Που τα άφησαν όλα πίσω για να ζήσουν το «ανέγγιχτο». Εφραξαν την κοινή πραγματικότητα έξω από το αστείρευτο Παρθένο Δάσος.
Κείμενο: Ηλέκτρα Φατούρου
Φωτογραφίες: Παναγιώτης Σαρρής
Πηγή: www.thetravelbook.gr
