Τα μυστικά του Στρυμόνα στην Αμφίπολη

Ένας βασιλιάς που αυτοκτόνησε στα νερά του και λατρεύτηκε ως θεός
Όπου και αν περπατήσεις σ’ αυτόν τον τόπο, όπου πραγματικά και αν κοιτάξεις, κάθε εικόνα έχει να σου διηγηθεί και μία ιστορία. Για εποχές μυθικές, εποχές ιστορικές, εποχές που γράφονταν η αρχαία τραγωδία, που η περιοχή άκμαζε και που οι ποταμοί λατρεύονταν ως θεοί.
Βρισκόμαστε στον Πύργο του Μαρμαρίου, που βρίσκεται εντός του αρχαιολογικού χώρου της Αμφίπολης και αγναντεύουμε τον ποταμό Στρυμόνα. Ο Πύργος χτίστηκε το 1367 από τους Κωνσταντινοπολίτες αξιωματούχους αδελφούς Ιωάννη Μέγα Πριμικήριο και Αλέξιο Μέγα Στρατοπεδάρχη. Λίγο αργότερα αφιερώθηκε στη μονή Παντοκράτορος. Στην αντίπερα όχθη, 800 μέτρα μακριά, βρίσκεται ο Πύργος του Χάνδακα, κτήμα της Μονής Ζωγράφου. Αμφότεροι ήλεγχαν τις πλόες του Στρυμόνα καθώς και την οδό προς τις Σέρρες.
Ο Πύργος του Μαρμαρίου, εκτός των άλλων εξυπηρετούσε τη φύλαξη του «πόρου του Μαρμαρίου», γέφυρας επί του ποταμού Στρυμόνα, γνωστής ήδη από την αρχαιότητα, υπολείμματα της οποίας, σώζονται μέχρι σήμερα.
Στα δεξιά μας διακρίνουμε τον Τύμβο Καστά και το χωριό Ν. Μεσολακκιά. Σε γκραβούρες του 1831 ο Τύμβος απεικονίζεται πλάι στα νερά του Στρυμόνα. Ο ποταμός ήταν πλωτός (ναυσίπορος) από τις εκβολές του (λιμάνι της Ηιόνας) ως την αρχαία λίμνη Κερκινίτιδα, την αποξηραμένη σήμερα λίμνη Ταχινού (Αχινού, εκτεινόταν βόρεια της Αμφίπολης ως το σημερινό Νέο Σκοπό και στην οποία υπήρχε δυνατότητα ναυσιπλοΐας). Σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές, σχηματίζονταν ένας πολύ σημαντικός υδάτινος δρόμος, που εξασφάλιζε την επικοινωνία των ακτών του Στρυμονικού κόλπου (δηλαδή του Βόρειου Αιγαίου) με τη θρακική ενδοχώρα (μέχρι λίγα μόνο χιλιόμετρα ΝΑ από την πόλη των Σερρών). Πόση ιστορία είναι γραμμένη σε τούτο τον τόπο και μόλις μία εικόνα πόσες σκέψεις σου φέρνει στο μυαλό!
Ποιος ήταν ο Στρυμόνας, ο μύθος και η πραγματικότητα
Ο Στρυμόνας δεν είναι ένας απλά ποταμός, που πηγάζει από την Βουλγαρία (όρος Βίτοσα) και εκβάλλει στον Στρυμονικό Κόλπο. Εχει πολλά να μας διηγηθεί και για χάρη του έγραψαν πολλοί αρχαίοι συγγραφείς. Δεν θα αναφερθούμε στη σύγχρονη εποχή και τη σημασία του καθώς λίγο πολύ είναι γνωστή και πιθανόν να το κάνουμε μία επόμενη φορά. Θα σταθούμε στους αρχαίους παραστρυμόνιους κατοίκους του, που τον είχαν θεοποιήσει και έχτισαν προς τιμήν του ναούς ενώ τον απεικόνιζαν προσωποποιημένο στα νομίσματά τους.
Σύμφωνα με την Ελληνική μυθολογία ο Στρυμών ήταν βασιλιάς της Θράκης και γιος του Αρη. Όταν ο γιος του Ρήσος –μητέρα του ήταν η μούσα Ευτέρπη– σκοτώθηκε μπροστά στα τείχη της Τροίας, ο Στρυμόνας έπεσε στο ποτάμι που τότε ονομαζόταν Παλαιστίνος και που από τότε μετονομάστηκε σε Στρυμόνα.
Ουκ ολίγες αρχαιολογικές πηγές κάνουν ιδιαίτερη μνεία στο όνομά του. Εγραψαν γι’ αυτόν οι Αισχύλος, Ηρόδοτος, Θουκυδίδης, Τίτος Λίβιος, Στράβωνας, Πλίνιος, Πτολεμαίος κ.α..
Ο Ησίοδος αναφέρει τον Στρυμόνα σαν έναν από τους μεγαλύτερους ποταμούς ενώ ο Αισχύλος στην τραγωδία του Αγαμέμνων (της Ορέστειας), μιλάει για τους ανέμους που πνέουν από τον ποταμό ως καθοριστικούς για την πλεύση των πλοίων των Αργειών προς την Τροία.  …πνοαὶ δ᾽ ἀπὸ Στρυμόνος μολοῦσαι κακόσχολοι, νήστιδες, δύσορμοι, βροτῶν ἄλαι, ναῶν ‹τε› καὶ πεισμάτων ἀφειδεῖς, παλιμμήκη χρόνον τιθεῖσαι τρίβῳ κατέξαινον ἄνθος Ἀργείων·
(Κι ήλθαν πνοές απ᾽ τον Στρυμόνα πούκαμαν να πλανώνται σε πληκτική αργία οι άνδρες νηστικοί στο κακορρίζικο λιμάνι. Ο άνεμος, που μάκραινε τον χρόνο, έφερνε ζημιά και στα σχοινιά και στα καράβια κι έφθειρε στον δρόμο της του Άργους τη νεότητα.) Αισχύλου Αγαμέμνων, μετάφραση Γιώργου Σεφέρη[2].
Εδώ οι Πέρσες ιερείς θυσίασαν λευκά άλογα κι άφησαν το αίμα τους να τρέξει στο ποτάμι. Ο Θουκυδίδης μας λέει ότι το ποτάμι ήταν το σύνορο των Μακεδόνων και των ελευθέρων Παιόνων από τη μια και του θρακικού βασιλείου των Οδρυσών από την άλλη μεριά. Αυτό κράτησε μέχρι που ο Φίλιππος Β’ στα 357 π.Χ. κατέκτησε ολόκληρη τη Θράκη και την ενσωμάτωσε στο μακεδονικό βασίλειο, δημιουργώντας και τις προϋποθέσεις για την μικρασιατική εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου.
Στην λίμνη Κερκινίτιδα ναυλοχούσε ο στόλος του Μ. Αλεξάνδρου πριν την μεγάλη εξόρμηση. Πλωτό ήταν το ποτάμι στο κατώτερο τμήμα του αλλά ψηλότερα έκλεισε στο σημείο όπου, κατά τον μύθο, ο Ηρακλής έριξε πέτρες, σαν πέρασε από εδώ με τα βόδια του Γηρυόνη.
Ο Στρυμόνας με τα φιδογυρίσματά του αγκαλιάζει λίγο πριν φτάσει στη θάλασσα από δυο μεριές την Αμφίπολη, κι είναι αυτός ο λόγος που η πόλη πήρε το όνομα Αμφίπολις, που βρίσκεται ανάμεσα στο χρυσοφόρο Ορος Παγγαίο και τα Κερδύλια. Κάπου εδώ και ο Ξέρξης έστησε γέφυρα για να περάσει η στρατιά του.
Η πορεία του ποταμού έχει αλλάξει από την αρχαιότητα, το ίδιο κι οι εκβολές του. Πάντοτε όμως υπήρχε κοντά του ένα λιμάνι. Σήμερα, το δέλτα του στον στρυμονικό κόλπο είναι μικρό σε έκταση, κάτι που οφείλεται στην επίδραση του κυματισμού και στα φερτά υλικά του ποταμού.
Ο Στρυμόνας στο συγκεκριμένο κυρίως σημείο του, είναι ένας ποταμός γεμάτος μυστήριο και ιστορίες και από τα παραπάνω, πήραμε απλά μία γεύση. Δεν έχετε παρά να τον ανακαλύψετε και να αισθανθείτε όλα όσα… κουβαλάει μαζί του όλους αυτούς τους αιώνες.
Πληροφορίες αντλήσαμε από wikipedia.gr, protostrator.blogspot.gr και frontoffice-mitrousis.dev.edu.uoc.gr (Ζήσης Μπόνιας, Διευθυντής της Εφορείας Αρχαιοτήτων Καβάλας).

 

 

Επιμέλεια: Θένια Μυλωθρίδου

life-events.gr